Vào những năm 1930, trong giới nhân chủng học đã xảy ra một vụ việc gây tai tiếng mang tên “Sự kiện Piltdown”, một số người vì muốn gày danh tiếng đã gắn một cái đầu người vào hàm của một loài vượn, rồi sơn màu trông giống như hóa thạch và chôn ở gần Piltdown, Anh. Sau đó, họ đã lừa một nhà cổ nhân học, người đang tìm kiếm bằng chứng về các dạng chuyển tiếp giữa người và vượn, khiến ông phải chịu đựng một nỗi nhục khi công bố “hóa thạch người vượn” giả mạo. Khi sự kiện “Piltdown” bị vạch trần, nó đã bị cộng đồng khoa học và công chúng lên án, và trở thành một hồi chuông cảnh tỉnh cho các nhà khoa học.
“Cú hóa thạch cổ đại Liêu Ninh”
Tuy nhiên, không ai có thể ngờ rằng, hơn 60 năm sau, vào năm cuối cùng của thế kỷ 20, trong lĩnh vực nghiên cứu khủng long và cổ điển lại xuất hiện một vụ lừa đảo lớn. Vụ lừa đảo này được ông Đổng Chi Minh, một nhà nghiên cứu nổi tiếng về khủng long và thuộc Viện Cổ sinh vật học và Cổ nhân học của Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, gọi vui là “Sự kiện Piltdown trong nghiên cứu khủng long”.
Vào tháng 11 năm 1999, tạp chí National Geographic của Mỹ, với mục tiêu báo cáo chính xác những phát hiện quan trọng trong lĩnh vực tự nhiên hoặc văn hóa lịch sử, đã xuất bản một bài viết với tiêu đề nổi bật “Tyrannosaurus rex có lông không?” Trong bài viết có kèm theo một số bức ảnh hóa thạch “khủng long có lông” tuyệt đẹp và được sản xuất tinh xảo. Bài viết mở đầu với một loại động vật kỳ lạ mang hình dáng không giống rồng mà cũng không giống chim, tác giả đã dẫn lời của các nhà nghiên cứu về tên gọi chính thức của loài động vật đặc biệt này – “Cú hóa thạch cổ đại Liêu Ninh”. Theo mô tả trong bài viết, loài động vật này có đầu và cánh giống như loài chim đầu tiên, nhưng lại có đuôi dạng que điển hình của khủng long nhỏ – dạng đuôi của Tylo. Bài viết khẳng định rằng họ đã tìm ra mắt xích còn thiếu trong tiến trình tiến hóa từ khủng long sang chim. Cuối cùng, bài viết kết luận rằng giả thuyết chim có nguồn gốc từ khủng long nhỏ đã được chứng minh.
Báo cáo này đã gây chấn động toàn cầu, một loạt các nhà khoa học, đặc biệt là những người ủng hộ lý thuyết chim có nguồn gốc từ khủng long đã tỏ ra phấn khích và hoan nghênh. Giám đốc Bảo tàng Khủng long Brandeis, ông Steven cùng vợ là bà Kreicks, đã tuyên bố rằng hóa thạch này được tìm thấy ở khu vực Bắc Phiếu, phía Tây Liêu Ninh của Trung Quốc, và họ đã mua nó từ một thương nhân hóa thạch. Bà Kreicks còn tuyên bố rằng, sau khi nghiên cứu xong hóa thạch, họ sẽ trả nó lại cho Trung Quốc, hành động này đã nhận được sự tán dương từ toàn bộ cộng đồng khoa học và xã hội.
Tuy nhiên, khi mọi người đang vỗ tay hoan nghênh kết quả này thì một tin dữ như một gáo nước lạnh dội vào lửa đang bùng cháy, khiến các nhà nghiên cứu ngỡ ngàng và khiến cả giới khoa học và công chúng phải sững sờ. Hóa ra, con quái vật này là được làm giả bằng cách ghép nối xương của hai loại động vật khác nhau, họ đã gắn một cơ thể của một loài chim cổ lên đuôi của một loài khủng long.
Tin tức này được đưa ra khiến truyền thông sôi sục, “Cú hóa thạch cổ đại Liêu Ninh” ngay lập tức trở thành một vụ bê bối lớn trong giới cổ sinh vật học. Nhà cổ sinh vật học, Tiến sĩ Olson đã viết bài chỉ trích tạp chí National Geographic “Một tạp chí uy tín lại cho phát hành một sinh vật như vậy, một bài viết kỳ quái”. Một trong những nhà nghiên cứu khủng long, ông Philippe Currie đã ân hận nói: “Sự việc này sẽ không bao giờ phai nhòa trong tâm trí tôi, khiến tôi cảm thấy mất mặt”. Trong một thời gian ngắn, giới truyền thông đã nêu bật vụ việc này lên trên mọi mặt báo.
Dù tạp chí National Geographic đã kịp thời công bố thông tin và thừa nhận sai lầm của mình, nhưng cộng đồng vẫn cho rằng họ không thể gột rửa tội lỗi. Bởi vì họ biết rõ rằng hóa thạch này đã bị buôn lậu ra khỏi Trung Quốc bằng các phương thức không chính đáng, nhưng không chỉ đăng bài giới thiệu mà còn tích cực quảng bá, tổ chức hội thảo và triển lãm, khiến mọi người đều phải chú ý. Với tư cách là một tạp chí có tầm ảnh hưởng lớn trên quốc tế, việc phát hành mẫu vật không danh dự này không chỉ làm tổn hại nghiêm trọng danh tiếng của họ mà còn góp phần thúc đẩy hoạt động buôn lậu hóa thạch, gây tác động xấu đến việc bảo vệ di sản thiên nhiên như hóa thạch.
Tuy nhiên, tạp chí National Geographic cũng là một nạn nhân theo một nghĩa nào đó, những người thật sự nên chịu trách nhiệm về sự việc này là những thương gia hóa thạch cố tình làm giả thông tin và những kẻ buôn lậu làm mọi thứ để kiếm lợi nhuận.
Thẻ động vật: Cú hóa thạch Hóa thạch
